به گزارش سینما فستیوال به نقل از بانی فیلم، در حول و حوش جشنواره فیلم ونیز که امسال از 5 تا 16 شهریور در این شهر کلاسیک سرشار از قایق های روان بر روی دریا برگزار می شود، چند فستیوال بین المللی دیگر فیلم و سینما را هم داریم که اینجا و آن جا برگزار می شوند و با این که ظاهراً و قانوناً ارتباطی با ونیز ندارند اما از آن تأثیر می پذیرند و بافت و روال شان تابع ونیز و البته تأثیر پذیرفته از رقابتی است که با خود دارند.
این جشنواره ها تلوراید آمریکا، تورنتو کانادا و قدری دورتر نیویورک آمریکا هستند. بدیهی است که ونیز به عنوان جشنواره دوم دنیا همیشه بر آنها سایه بیندازد اما تلوراید با تمرکز بر فیلم های آمریکایی عملاً خودش را از بازار رقابتهای کلی دور نگه داشته، تورنتو با تاکید بیشتر بر آثار هالیوودی از رقابت با ونیز در وجه غالب این فستیوال یعنی آثار اروپایی پرهیز کرده و مدعی است که نقطه ضعف رقیب، نقطه قوت خودش است و نیویورک نیز اصولاً غیر رقابتی است، یعنی فیلم های زیاد و خوبی پخش می شود اما در هیچ یک از بخش های آن رقابتی وجود ندارد تا به فیلم ها و نفرات برتر جایزه ای تعلق گیرد.
ما مجنون نمی شویم!
در میان این فضای ویژه و در همهمه رقابتهای مستقیم و غیر مستقیم، البرتو باربرا خیال همه را جمع و تاکید کرده که قصد ندارد به صرف وجود رقابت دست به هر کاری بزند. مدیر جشنواره پراعتبار ونیز که فقط کن از آن در سطح بالاتری قرار دارد، می گوید: این که هر کار و جنونی شکل گیرد فقط به این سبب که یک فیلم تازه زودتر در ونیز پخش شود و اینجا نقطه شروعش باشد، مسابقه ای نیست که من در آن شرکت جویم. این کار و بار ما نیست. ما سعی می کنیم بهترین فیلم های تازه را به ونیز بیاوریم ولی اگر نشد، ایرادی ندارد. به هرحال آن قدر فیلم خوب در مسیر ما قرار می گیرد که ترکیب محترمانه ای داشته باشیم.
54 از 55
البته اینها فقط تعارفات است. از 55 فیلم حاضر در سه بخش اصلی ونیز 54 تا جدیدند و اولین نمایش بین المللی خود را در این فستیوال که هفتاد و یکمین دوره اش را تجربه می کند و به تبع آن قدیمی ترین جشنواره دنیا است، تجربه خواهند کرد. فیلم افتتاحیه امسال ونیز، «مرد کبوتری» کار تازه بسیار پرطرفدار اله خاندرو گونزالز ایناریتو کارگردان مطرح مکزیکی است که نام جنبی «اهمیت غیر منتظره ناآگاهی» را نیز بر آن نهاده اند. ایناریتو و سایر مکزیکی های اوج گرفته سالهای اخیر سینما در ریسک کردن ید طولایی دارند اما «Bird Man» مرزهای تازه ای از نوجویی است زیرا با بازی مایکل کیتون در رل اصلی درباره یک هنرپیشه سینما و تئاتر است که به آخر خط رسیده است. او دیر زمانی با ایفای رل یکی از قهرمانان کمیک استریپی در اوج بود اما حالا که قدری پیر شده دیگر کسی او را نمی خواهد و حتی در جور کردن یک نمایش ساده در برادوی و به صحنه بردن آن مشکل دارد. کسانی که «مرد کبوتری» را دیده اند، می گویند از مدعیان اصلی فتح جوایز امسال ونیز و تصاحب چیزهایی است که تصمیم گیری درباره آن را به هیات ژوری ای به سرکردگی الکساندر دسپلات موسیقی سرای فرانسوی سپرده اند.
آنها که نیامدند
باربرا یا بر اساس سیاست های خاص خود و چه از ته دلش، می گوید که بدش نمی آمد که فیلم های بزرگ و پر سر و صدای بیشتری را به ونیز می آورد اما ملاحظاتی دست آنها را بسته و این کار را منتفی کرده است. اشاره وی به فیلم هایی چون «دختر سفر کرده» کار تازه دیوید فینچر متعلق به کمپانی فاکس و «Inherent Vice» ساخته پال تامس اندرسون و متعلق به استودیوی برادران وارنر است. پیشتر گفته شده بود هر دو در کن شرکت داده می شوند اما بدلایلی روشن و ناروشن این امر شکل نگرفت و اولین اکران جهانی آنها در جشنواره نیویورک در اواسط و اواخر مهر خواهد بود. در عین حال باربرا می گوید: فرمول و تنها راه برپایی این گونه فستیوال ها این نیست که هر چه فیلم های پر سر و صدا هست، جذب کنید و بیاورید و در آن صورت فستیوال تان قابل پیش بینی خواهد بود و اتفاقات غیر منتظره ای در آن شکل نخواهد گرفت.
بازگشت بوگدانوویچ
در همین راستا است که باربرا از جذب فیلم تازه پیتر بوگدانوویچ مسرور است. دوران اوج بوگدانوویچ این نقدنویس تبدیل شده به فیلمساز در دهه 1970 و با فیلم های درخشانی همچون «آخرین نمایش تصویری»، «تازه چه خبر دکتر»، «نیکل اودئون»، «ماه کاغذی»، «دیزی میلر» و «سرانجام عشق» بود و او با «ماسک» در 1985 و «تگزاس ویل» در 1990 بازگشت هایی موقتی به اوج داشت اما هرگز ایام طلایی مورد بحث را تکرار نکرده است و گمان می رود کار تازه او، به گونه ای وی را به دهه 1970 بازگرداند. این فیلم با بازی جنیفر انیستون و اوون ویلسون در رل های اصلی و با نام عجیب «او آن طوری خنده دار است»، از منظر باربرا عرض ارادت به کمدی ـ رمانتیک های با کلاس دهه 1930 ارنست لوبیچ و دنباله روهای اوست و به خاطر همین تم خاص امثال وس اندرسون و نوا بامباخ از سرمایه گذاران و تهیه کنندگان آن هستند.
هنوز هم می توان به کشف های تازه دل بست
باربرا که بر موسترا (لقب دیگری بر فستیوال ونیز) حکم می راند و به قولی هم سلطان لیدو (مجموعه ای که قسمت اعظم فیلم های فستیوال در آن پخش می شود) است. از حضور دو کار تازه از سینمای ترکیه در جشنواره امسال نیز مسرور و مفتخر است و بخصوص از «سیواس» که آن را کان موژدچی فیلمساز جوان ترکیه ای ساخته به نیکی یاد می کند و ویژگی های آن برای او و سایرین حیرت انگیز بوده است. بد نیست بدانید موژدچی هزینه ساخت این فیلم را با فکر و تدابیر مشخص خودش و با به راه اندازی یک رستوران در برلین و از محل درآمد آن تامین کرد و حالا «سیواس» و کارگردان جوان آن از این افتخار بهره می گیرند که تنها فیلم اول یک کارگردان هستند که در بخش مسابقه گنجانده شده است. سیواس درباره یک پسر 9 ساله است که در یک روستا زندگی می کند و آن جا با مشکلات و تضییع های بسیاری مواجه است و راه حل آن را رویکرد به سگی می داند که خودش آن را از چنگ برگزارکنندگان مسابقات عجیب گلادیاتوری بین سگ ها نجات داده است و به واقع این کودک درک می کند این سگ دوست بهتری برای او در قیاس با جامعه پر خدشه ای است که دورادور وی را گرفته است. باربرا که مثل سایر مدیران ونیز در درازای تاریخ برپایی این جشنواره همواره از ایده ای نو و ارائه کنندگان آن دفاع کرده است، می گوید: فیلم هایی از قبیل سیواس به شما این امید را می بخشد که هنوز کشف های تازه و ارائه ایده های نو در سینمای امروز امکان پذیر است و همه چیز به ورطه تکرار کشیده نشده است.
بعد از جرح و تعدیل ها
باربرا و گروه کاری اش برای انتخاب فیلم های ونیز 2014 دست به دیدن و امتحان 1500 فیلم زدند و به روش همیشگی خود پای بند ماندند و آن گزینش 55 فیلم بلند برای بخش های عمده تر فستیوال از میان خیل عظیم اولیه بود که از این تعداد فیلم 20 تا برای اصلی ترین بخش (قسمت مسابقه) انتخاب شدند. پیشتر صحبت از انتخاب 23 فیلم برای بخش مسابقه بود اما در جرح و تعدیل های ثانویه از تعداد آنان زده شد و حالا 55 فیلم حاضر در بخش های اصلی از 39 کشور می آیند که شامل آذربایجان، کرواسی، امارات، گرجستان، مقدونیه، فلسطین، صربستان و البته ایران هم می شوند.
لایه های زیرین
به رغم رویکرد به وضوح اروپایی ونیز، تعداد فیلم های آمریکایی نیز در ونیز امسال کم نیست و 15 فیلم استودیوهای معروف این کشور در ونیز حاضرند. در میان آنها سه فیلم به بخش مسابقه راه یافته اند که یکی «منگل هورن» ساخته دیوید گوردون گرین و با بازی ال پاچینو در رل اصلی است و دیگری «قتل خوب» (یا «قتل های زیاد») به کارگردانی اندرول نیکول و با بازی اتان هاوک در رل یک خلبان بحران زده و جانواری جونز در نقش همسر وی، باربرا می گوید: Good Kill از آن دست فیلم هایی است که لایه های زیرین اجتماعی در آمریکا را رو می کند و پوسته های بیرونی را دور می ریزد و از کارهای خوب رده و گونه ای از فیلمسازی است که آن را سینمای افشاگر می نامند.
با این اوصاف، ونیز طبایع و رویکردهای غیرمنتظره اش را حفظ کرده است و فقط زرق و برق را نمی جوید و تعدد کارهای معمولاً غنی تر اروپایی در این جشنواره، از نشانه های روشن آن است.